NSO Group WhatsApp foydalanuvchilari, jumladan 43 nafar O'zbekistonlikni Pegasus orqali nishonga olgani uchun 168 million dollar jarimaga tortildi.
5
218
0
Seshanba kuni federal sud hay’ati NSO Group kompaniyasini Meta’ga qarashli WhatsApp foydasiga taxminan 168 million AQSh dollari miqdorida pul kompensatsiyasi to‘lashga majbur qilishga qaror qildi. Bu qaror AQShdagi federal sudya Isroilning NSO Group kompaniyasi AQSh qonunlarini buzganini, WhatsApp serverlaridan foydalanib Pegasus josuslik dasturini tarqatgani va butun dunyo bo‘yicha 1,400 dan ortiq kishini nishonga olganini aniqlaganidan to‘rt oydan ko‘proq vaqt o‘tib qabul qilindi.
WhatsApp dastlab 2019-yilda NSO Group ustidan sudga murojaat qilgan edi. U Pegasus dasturidan jurnalistlar, inson huquqlari faollari va siyosiy muxoliflarni nishonga olishda foydalanganlikda NSO Group’ni ayblagan.
Sud jarayonida oshkor qilingan hujjatlarga ko‘ra, hujumlar vaqtida 456 nafar meksikalik nishonga olingan, undan keyin Hindistonda 100 kishi, Bahraynda 82 kishi, Marokashda 69 kishi va Pokistonda 58 kishi, O'zbekistondan 43 kishi, Birlashgan Qirollikdan atigi ikki kishi ham-da AQShdan bitta kishi nishonga olingan. Umuman olganda, 51 ta mamlakatdan odamlar nishonga olingan.
Hujumlar WhatsApp’ning ovozli qo‘ng‘iroq funksiyasidagi o‘sha paytdagi nol kunlik zaiflikdan (CVE-2019-3568, CVSS balli: 9.8) foydalangan holda josuslik dasturini joylashtirishni boshlagan.
2024-yil dekabr oyida chiqarilgan hukmda, AQSh okrug sudyasi Fillis J. Hamilton 2019-yil may oyidagi tegishli vaqt davomida Pegasus WhatsApp’ning Kaliforniyadagi serverlari orqali 43 marta yuborilganini ta’kidladi.
“Josuslik dasturlari ishlab chiqaruvchisi NSO’ga qarshi ishimiz dekabr oyida sud ularning federal va shtat qonunlarini buzganini aniqlaganida tarixiy ahamiyatga ega bo‘ldi,” dedi Meta’dagi WhatsApp rahbari Uill Katkart X’dagi bayonotida.
“Bugungi kunda hakamlar hay’atining NSO’ni jazolash haqidagi qarori, josuslik sanoatiga AQSh kompaniyalari va butun dunyo bo‘ylab foydalanuvchilarimizga qarshi qonunga xilof xatti-harakatlariga qarshi muhim to‘siqdir.”
Katkart qo‘shimcha qildi: "... kompaniyaning keyingi qadami NSO’ning WhatsApp’ga qarshi har qanday nishon olishini oldini olish uchun sud qarorini ta’minlash bo‘ladi, shuningdek, u butun dunyo bo‘ylab bunday hujumlarga qarshi odamlarni himoya qilish uchun ishlayotgan raqamli huquq tashkilotlariga xayriya qilishini aytdi."
167,254,000 AQSh dollari miqdoridagi jarima zararidan tashqari, hakamlar hay’ati NSO guruhining WhatsApp’ga hujum kengliklarini to‘sish uchun WhatsApp muhandislarining katta sa’y-harakatlarini qoplashda 444,719 AQSh dollari miqdorida kompensatsiya to‘lashi kerakligini aniqladi.
Bu rivojlanish maxfiylik himoyachilari va inson huquqlari tashkilotlari uchun katta yutuq bo‘ldi, ular NSO guruhini o‘zining kuchli kuzatuv dasturini fuqarolik jamiyati a’zolarini kuzatish uchun mijozlarga litsenziyalagani uchun qayta-qayta tanqid qilgan.
NSO guruh o‘z mijozlari Pegasus bilan nima qilayotganiga ko‘r-ko‘rona ega emasligini da’vo qilib, javobgarlikdan qochishga urindi, ammo sudya Hamilton shunday ta’kidladi: “U o‘z niyatining mijozlariga terrorizm va bolalar mehnatiga qarshi kurashda yordam berish ekanligini da’vo qila olmaydi va boshqa tomondan, mijozning texnologiya bilan nima qilishi bilan hech qanday aloqasi yo‘qligini, faqat maslahat va yordamdan iborat ekanligini aytadi.”
“NSO har yili zararli dasturlarni o‘rnatish usullarini, jumladan, tezkor xabar almashish, brauzerlar va operatsion tizimlar orqali ishlab chiqish uchun o‘nlab million dollar sarflayotganini va uning josuslik dasturi bugungi kunda iOS yoki Android qurilmalarini xavf ostiga qo‘yishga qodir ekanligini tan olishga majbur bo‘ldi,” dedi Meta.
Courthouse News va POLITICO bilan baham ko‘rilgan bayonotda NSO Group o‘z texnologiyasi jiddiy jinoyatlar va terrorizmning oldini olishda muhim rol o‘ynashini va kompaniya tegishli huquqiy choralar ko‘rishni rejalashtirayotganini aytdi. Kompaniya AQSh hukumati tomonidan “zararli kiber faoliyat” bilan shug‘ullangani uchun sanksiyalarga duchor bo‘lgan.
NSO Group’ga qarshi xuddi shunday da’vo arizasi bilan chiqqan Apple 2024-yil sentyabr oyida uni qaytarib oldi va buni davom ettirish uning xavfsizlik dasturining nozik tafsilotlarini oshkor qilishi mumkinligini aytdi.
