Kiberxavfsizlik lug'ati: muhaddid (threat actor)

Kiberxavfsizlik sohasida "muhaddid" (threat actor) tushunchasi kiberhujumlarning asosiy manbai sifatida muhim o‘rin tutadi. Muhaddidlar – bu tizimlarga, tarmoqlarga yoki ma’lumotlarga zarar yetkazish, o‘g‘irlash yoki noqonuniy foydalanish maqsadida kiberhujumlar uyushtiradigan shaxslar yoki guruhlardir. Quyida kiberxavfsizlikni o‘rganayotganlar uchun muhaddidlar haqida asosiy ma’lumotlar va ularning turlari keltiriladi.

Muhaddidlar kimlar?

Muhaddidlar – bu kiberxavfsizlikka tahdid soluvchi shaxslar, guruhlar yoki tashkilotlar bo‘lib, ularning maqsadlari va niyatlari turlicha bo‘lishi mumkin. Ular oddiy hakerlardan tortib, davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan guruhlargacha bo‘lishi mumkin.

Muhaddidlarning asosiy turlari

1. Skriptchi bolalar (Script Kiddies)

- Bu yangi boshlovchi hakerlar bo‘lib, ular tayyor skriptlar yoki vositalardan foydalanadilar.

- Ko‘pincha tajribasiz, lekin tizimlarga zarar yetkazishi mumkin.

- Masalan: DDoS hujumlari uchun oddiy vositalarni ishlatadilar.

- Niyat: E’tibor jalb qilish yoki o‘zini sinab ko‘rish.

2. Haktivistlar (Hacktivists)

- Siyosiy yoki ijtimoiy maqsadlarni ilgari surish uchun hujum qiladilar.

- Masalan: Vebsaytlarni buzadilar yoki ma’lumotlarni ommaga oshkor qiladilar.

- Niyat: Fikrlarini bildirish vayo norozilik aksiyasi.

- Namuna: Anonymous guruhi.

3. Kiberjinoyatchilar (Cybercriminals)

- Moliyaviy foyda olish maqsadida hujumlar uyushtiradilar.

- Masalan: Ransomware (to‘lov dasturlari), phishing yoki bank ma’lumotlarini o‘g‘irlash.

- Niyat: Pul "topish".

- Namuna: DarkSide yoki REvil kabi guruhlar.

4. Davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan muhaddidlar (Nation-State Actors)

- Davlatlar tomonidan moliyalashtiriladigan guruhlar bo‘lib, kiberjosuslik yoki kiberhujumlar uchun ishlatiladi.

- Masalan: Boshqa davlatlarning infratuzilmasiga hujum qilish yoki maxfiy ma’lumotlarni o‘g‘irlash.

- Niyat: Siyosiy, iqtisodiy yoki harbiy ustunlik.

- Namuna: APT28 (Fancy Bear), Lazarus Group, NSO group.

5. Ichki muhaddidlar (Insider Threats)

- Tashkilot ichidagi xodimlar yoki hamkorlar tomonidan kelib chiqadigan tahdidlar.

- Masalan: Ma’lumotlarni o‘g‘irlash yoki tizimni qasddan buzish.

- Niyat: Shaxsiy manfaat, qasos yoki beparvolik.

Muhaddidlarning umumiy usullari

- Phishing: Foydalanuvchilarni aldab, maxfiy ma’lumotlarni olish.

- Malware: Zararli dasturlar (viruslar, troyanlar, ransomware).

- DDoS hujumlari: Tizimlarga haddan tashqari yuklov berish orqali ishdan chiqarish.

- Ijtimoiy muhandislik: Insoniy omillarni manipulyatsiya qilish.

- Eksploitlardan foydalanish: Tizimlardagi zaifliklarni topib, ulardan foydalanish.

Muhaddidlar kiberxavfsizlikning eng muhim elementlaridan biridir. Ularning turlari, niyatlari va usullarini tushunish – samarali himoya strategiyasini ishlab chiqishda birinchi qadamdir. Kiberxavfsizlikni o‘rganayotganlar uchun eng muhimi – doimiy ravishda bilimlarini yangilab, amaliy ko‘nikmalarni rivojlantirishdir.