Qizil jamoa va pentest orasida qanday farq bor?

Xavfsizlikni sinovdan o‘tkazishning ikki kuchli usuli – qizil jamoa (red teaming) va daxl sinovi (pentesting) – alohida maqsadlarga xizmat qiladi va tashkilotning xavfsizlik bo‘shliqlari haqida turli xil ma’lumotlar beradi. Ushbu maqola qizil jamoa va pentest o‘rtasidagi asosiy farqlarni tushuntiradi, tashkilotning xavfsizlik maqsadlari, yetuklik darajasi va muvofiqlik talablariga qaysi usul mos kelishini aniqlashga yordam beradi. Har bir strategiyani qachon qo‘llash kerakligini va ular umumiy xavfsizlik dasturini qanday to‘ldirishini tadqiq qilamiz.

Qizil jamoa (red-team) nima?

Qizil jamoa - an’anaviy xavfsizlik tekshiruvidan farqli o‘laroq, tashkilot bo‘ylab haqiqiy dunyodagi murakkab hujumlarga taqlid qiladi. Qizil jamoa a’zolari haqiqiy xavf omillariga o‘xshab fikrlaydi va harakat qiladi, ilg‘or doimiy xavf guruhlarining taktika, texnika va muolajalarini qo‘llaydi.

Qizil jamoa amaliyotlarining asosiy maqsadlari

Qizil jamoa baholashlari faqat zaifliklarni aniqlash bilan cheklanmaydi. Bu mashqlar tashkilotning butun mudofaa ekotizimini – odamlar, jarayonlar va texnologiyalarni sinovdan o‘tkazadi. Qizil jamoa amaliyotlari odatda bir necha hafta yoki oy davom etadi va quyidagi maqsadlarga ega:

- Tarmoqlarda sezilmasdan doimiy mavjudlikni ta’minlash

- Muhim tasarrufotga yetib borish uchun tarmoq ichida harakatlanish

- Moviy jamoaning (blue team) aniqlash va javob berish qobiliyatlarini sinovdan o‘tkazish

- Xodimlarning xavfsizlik bo‘yicha xabardorligini baholash

- Bosim ostida vaziyatlarga javob berish muolajalarini tasdiqlash

Maqsad tizimlarni buzishdan iborat emas, balki moviy jamoaning xavflarni aniqlash, ularga javob berish va to‘xtatish qobiliyatini baholashdir.

Ko‘p yuzali hujum yondashuvi

Qizil jamoani boshqa xavfsizlik sinovlaridan ajratib turadigan narsa uning keng qamrovli yondashuvidir. Qizil jamoa mashqlari ko‘pincha quyidagilarni birlashtiradi:

- Kiberhujumlar: Tarmoq va ilovalardagi texnik zaifliklarni eksploit qilish

- Jismoniy buzilishlar: Orqa darvozadan kirish, qulf ochish yoki jismoniy nazoratni chetlab o‘tish

- Ijtimoiy muhandislik: Fishing, vishing, oldindan rejalashtirilgan aldov va manipulyatsiya taktikalari

- Ta’minot zanjiri hujumlari: Uchinchi tomon yetkazib beruvchilar yoki hamkorlarni nishonga olish

- Ichki xavf taqlidi: Zararli ichki faoliyatni aniqlashni sinovdan o‘tkazish

Bu ko‘p qirrali yondashuv turli hujum kengliklarining birlashishi orqali maqsadlarga erishish mumkin bo‘lgan yo‘llarni ochib beradi, bu esa alohida tekshiruvlar orqali ko‘rinmaydigan zaifliklarni aniqlaydi.

Yashirinlik jihati

E’lon qilingan baholardan farqli o‘laroq, qizil jamoalar yashirin tarzda ishlaydi, bu esa aniqlash va javob berish qobiliyatlarining haqiqiy ko‘rsatkichlarini beradi. Ular quyidagi usullarni qo‘llaydi:

- EDR va antivirusni chetlab o‘tish uchun ilg‘or qochish texnikalari

- Maxsus zararli dasturlar va nol kunlik eskploitlar

- Qonuniy vositalarni ishlatadigan “land living” taktikalari

- Shifrlangan boshqaruv va nazorat kanallari

- Izlarni yashirish uchun anti-forensik usullar

Bu yondashuv muhim savollarga javob beradi: Hujumchilar qancha vaqt sezilmay harakat qila oladi? Ular aniqlanishdan oldin qanday zarar yetkazishi mumkin? Bosim ostida vaziyatga javob qanday faollashadi?

Qizil jamoaning afzalliklari va kamchiliklari

Qizil jamoa mashqlarining afzalliklari

Ilg‘or doimiy xavf guruhlariga taqlid qilish orqali qizil jamoa mashqlari an’anaviy sinov usullari o‘tkazib yuboradigan zaifliklarni aniqlaydi. Tashkilotlar xavfni aniqlash, vaziyatlarga javob berish tezligi va mudofaa strategiyalarining mustahkamligini bilib oladi. Bu real xavf taqlidi xavfsizlik amaliyotlarini mustahkamlash, vaziyatlarga javob berish muolajalarini yaxshilash va aniqlash texnologiyalariga sarmoyani tasdiqlashga yordam beradi.

Qizil jamoa sinovlarining keng qamrovli tabiati rahbariyatga tashkilot xavf darajasi haqida aniq ma’lumot beradi. Texnik zaifliklar ro‘yxatini olish o‘rniga, manfaatdor tomonlar haqiqiy xavf omillari biznes amaliyotlariga qanday ta’sir qilishi mumkinligini tushunadi. Qizil jamoa, shuningdek, murakkab hujumlarga qarshi mudofaa tajribasi orqali moviy jamoani mustahkamlab, doimiy yaxshilanish va hushyorlik madaniyatini rivojlantiradi. Haadyning qizil jamoa o‘quv dasturlari (Red-0&Red-1) mutaxassislarni real dunyo xavf omillariga taqlid qilishning ilg‘or texnikalariga tayyorlaydi.

Cheklovlar va qiyinchiliklar

Ammo qizil jamoa tashkilotlar e’tiborga olishi kerak bo‘lgan muhim qiyinchiliklarni keltirib chiqaradi. Moliyaviy va vaqt jihatidan manbalar investitsiyasi boshqa xavfsizlik baholaridan ancha yuqori. Mashqlar odatda bir necha hafta yoki oy davom etadi, bu katta byudjet va ichki muvofiqlashtirishni talab qiladi. Tashkilotlarda xavflarni aniqlash va ularga javob berishga qodir bo‘lgan yetuk xavfsizlik dasturlari va moviy jamoalar bo‘lishi kerak; bunday asoslar bo‘lmasa, qizil jamoa o‘quv vositasi emas, balki ortiqcha yuk bo‘lib qolishi mumkin.

Qizil jamoaning keng qamrovi tuzatish ishlarini murakkablashtiradi. Pentest xizmatlari aniq zaifliklar ro‘yxatini taqdim etsa, qizil jamoa mashqlari odamlar, jarayonlar va texnologiyalar bo‘yicha tizimli muammolarni aniqlaydi. Ushbu muammolarni bartaraf etish tashkiliy o‘zgarishlarni boshqarish, yangilangan muolajalar va infratuzilmaga katta sarmoyani talab qiladi. Agar mudofaa yetarli bo‘lmasa, natijalar ba’zi tashkilotlar uchun ruhiy tushkunlikka olib kelishi mumkin, bu esa jamoa ruhiyati va manfaatdor tomonlarning kutishlarini ehtiyotkorlik bilan boshqarishni talab qiladi.

Pentest nima?

Xavfsizlik tekshiruvi, yoki sof tilimizda aytadigan bo‘lsak - daxl sinovi, odatda pentest deb ataladi, aniq tizimlar, ilovalar yoki tarmoq qismlarida eksploit qilinishi mumkin bo‘lgan zaifliklarni aniqlash uchun yo‘naltirilgan baholashni ta’minlaydi. Pentestchi (pentester) - avtomatlashtirilgan vositalar va qo‘lda ishlaydigan usullar yordamida belgilangan nishonlarni tizimli ravishda tekshiradi.

Pentest jarayoni

Pentest uslubiyati qamrovni maksimal darajada oshirish uchun tuzilgan jarayonni qo‘llaydi:

1. Rejalashtirish va josuslik

- Qamrov va maqsadlarni aniqlash

- Nishonlar haqida ma’lumot to‘plash

- Ehtimoliy bo‘lgan hujum kengliklarini aniqlash

2. Taftishlash va ko‘zdan kechirish

- Hujum sathini xaritaga solish

- Xizmatlar va talqinlarni aniqlash

- Mumkin bo‘lgan zaifliklarni kashf qilish

3. Eksploit

- Zaifliklarni eksploitlashga urinish

- Muvaffaqiyatli hujumlarning ta’sirini ko‘rsatish

- Buzilganlikni isbotlash uchun hujjatlashtirish

4. Eksploitdan keyingi bosqich

- Yon tomonlama harakatlanish imkoniyatlarini baholash

- Ma’lumotlarning ochiq qolish xavfini baholash

- Imtiyozlarni oshirish yo‘llarini sinovdan o‘tkazish

5. Hisobot berish

- Topilmalarni xavf darajasiga ko‘ra tartiblash

- Batafsil tuzatish bo‘yicha yo‘riqnoma taqdim etish

- Ijrochi va texnik hisobotlarni yetkazib berish

Haad&Haady sertifikatlash dasturlari ushbu uslubiyatlarni amaliy mashqlar orqali o‘rgatadi.

Pentest afzalliklari va kamchiliklari

Muntazam pentestlash foydalari

Aniq qamrov va qisqa muddat tufayli qizil jamoa ishtirokiga nisbatan tezroq natijalar va kamroq xarajatlar bilan amalga oshiriladi. Tashkilotlar aniq zaifliklarni aniqlovchi va aniq tuzatish qadamlarini taqdim etuvchi batafsil texnik hisobotlarni oladi, bu esa xavfsizlikni yaxshilashni osonlashtiradi. Pentestlar zaifliklarni boshqarish dasturlari bilan yaxshi uyg‘unlashadi, patch va konfiguratsiyalarning aniqlangan zaifliklarni samarali bartaraf etishini tasdiqlaydi.

Muvofiqlik talablariga rioya qiluvchi tashkilotlar uchun pentest xavfsizlik standartlariga rioya qilishni isbotlovchi muhim hujjatlarni taqdim etadi. Taxmin qilinadigan muddat va qamrov rejalashtirish va byudjetlashtirishni osonlashtiradi, texnik yo‘nalish esa AT jamoalarining tuzatish qobiliyatlariga mos keladi. Muntazam pentestlar tashkilotlarga hujum sathidan xabardor bo‘lish va xavfsizlik holatini yaxshilashni kuzatishga yordam beradi. Ko‘pgina tashkilotlar choraklik yoki yillik pentestlarni xavfsizlik dasturi sifatida ishlatadi. OSCP sertifikati daxl sinovi uchun sanoat standarti bo‘lib, imtihon orqali amaliy ko‘nikmalarni tasdiqlaydi.

E’tiborga molik cheklovlar

Aniq qamrov va muddat cheklovlari tufayli pentesterlar haqiqiy xavf omillari qo‘llaydigan doimiy va ijodiy yondashuvlarni qo‘llay olmaydi. Pentestlar zaifliklarni aniqlasa-da, mudofaa qiluvchilar sinov o‘tkazilayotganini bilganligi sababli aniqlash va javob berish qobiliyatlarini sinovdan o‘tkazmaydi. Bu shaffoflik haqiqiy mudofaa tayyorligini ochib beradigan kutilmagan hodisalarni yo‘q qiladi.

Pentestdan muvaffaqiyatli o‘tish ilg‘or xavf omillaridan himoyalanishni kafolatlamaydi, chunki ular bir necha hujum kengliklarini uzoq muddat davomida birlashtiradi. Pentesterlar axloqiy va qonuniy chegaralar ichida ishlaydi, bu esa jinoyatchilar e’tiborsiz qoldiradigan ijtimoiy muhandislik, jismoniy kirish yoki ta’minot zanjiri buzilishlarini o‘z ichiga olgan hujum yo‘llarini o‘tkazib yuborishi mumkin. Faqat pentestga tayanadigan tashkilotlar perimetr mudofaasini mustahkamlashi mumkin, lekin ichki xavflar yoki ochiq kanallar orqali kirib keladigan ilg‘or doimiy xavflarga qarshi zaif bo‘lib qolishi mumkin.

Qizil jamoa va pentest: asosiy tafovut

Qamrov va maqsadlar

| Jihat | Pentest | Qizil jamoa

|-------------------|--------------------------------------------|------------------------------------------

| Asosiy savol | “Qanday zaifliklar mavjud?” | “Hujumni to‘xtata olamizmi?”

| Qamrov | Belgilangan tizimlar/ilovalar | Butun tashkilot

| Davomiylik | 1-3 hafta | 2-6 oy

| Yondashuv | Tizimli sinov | Ijodiy xavf taqlidi

| Xabardorlik | Odatda e’lon qilinadi | Odatda yashirin

 Qachon&qaysi yondashuvni tanlash kerak?

Har bir uslubiyatni qo‘llash vaqtini tushunish xavfsizlik sinovlarini samarali o‘tkazish uchun juda muhimdir.

Pentestni tanlang, agar:

- Muvofiqlik talablariga rioya qilish kerak bo‘lsa (PCI DSS, HIPAA, SOC 2)

- Yangi ilovalarni ishga tushirishdan oldin tasdiqlash

- Xavfsizlik asoslarini o‘rnatish

- Cheklangan byudjet bilan ishlash

- Muayyan tizimlar yoki tarmoqlarni sinovdan o‘tkazish

- Dastlabki xavfsizlik dasturlarini qurish

- Tez, amaliy natijalar talab qilinsa

Qizil jamoani tanlang, agar:

- Yetuk xavfsizlik amaliyotlarini sinovdan o‘tkazish

- Aniqlash va javob berish qobiliyatlarini tasdiqlash

- Ilg‘or doimiy xavflarga tayyorgarlik

- Umumiy xavfsizlik holatini baholash

- Tashkilot bo‘ylab xavfsizlik xabardorligini sinovdan o‘tkazish

- Xavfsizlik sarmoyalarini tasdiqlash

- Moviy jamoalarni haqiqiy hujumlarga tayyorlash kerak bo‘lsa.